Хатыйп Миңнегуловны котлыйбыз!

Бүген  татар әдәбият галиме, дәреслекләр авторы, тәнкыйтьче, Татарстан һәм Русиянең атказанган фән эшлеклесе Хатыйп Миңнегуловның туган көне - 81 яшь! Күркәм юбилей уңаеннан галим белән "Идел" архивында сакланган интервьюны искә алыйк әле. 

– Хәзерге татар әдәбиятында яңа исемнәр, әдәбиятта вакыйга булырлык  әсәрләр бармы?

– Соңгы дәвер әдәбияты белән махсус шөгыльләнмәгәч, җыеп кына әйтүе кыен. Шулай да кызыксынып барам. Шөкер, әдәбиятыбыз хәзер дә әйбәт бара. Төрле жанрларда әсәрләр туа. Аерым алганда, Туфан Миңнуллин әсәрләрен әле без бәяләп бетерә алмыйбыз. Шулай да хәзер мин прозада нәтиҗәле генә эшләп килүче Марат Әмир­ха­новка игътибар җитми дип исәп­лим. Ул иллесе тулгач кына әдәби иҗатка тотынды. Милли күтәре­лешкә җавап йөзеннән җитди, саллы әсәрләр язды ул. Әйтик, “Тояк эзе”, “Дөя муены”, “Гөлнәзирә”, “Мө­кәррәмә”, “Тәкъдир”, “И кылган минем  догам” һәм башкалар. Шушы кеше 75нең югары ягына чыккач, тарихи әсәрләр яза башлады. Ун елда биш тарихи роман язып бастырды. XIV-XV-XVI гасырларга караучы вакыйгалар яктыртыла аларда. Тарихи теманы эшкәртүдә хәзер ул үрнәк булып тора. Озакламый аңа 85 тулачак. Шигърия­те­бездә Ркаил Зәй­дул­ла, Газинур Моратны атап китү кирәк. Өлкәнрәк­ләргә тукталмыйм. Драматургларыбыз да бар. Дөрес, совет чорында әдәби процесс ти­рәнтен анализлап барыла иде. Хә­зерге әдәбият тәнкыйтьтән, фәнни тикшеренү­ләрдән читтәрәк калып килә. Яхшымы, яманмы икәнен хә­зерге укучыларга җиткерергә ки­рәк. Тик мавыктыргыч, популяр тел­дә язылган ре­цензияләр, тәнкыйть мәка­лә­ләре юк дәрәҗәсендә диярлек аз. Моның объектив сәбәпләре дә бар. 1990 елларда Казанда биш әдәбият кафедрасы булса, анда иллеләп укытучы эшләсә, хәзер бер җирдә – КФУда бер әдәбият кафедрасы калды. Анысында да тулы ставкага эшләүче 7-8 кеше генә бар. Калганнары 0,1-0,5, ставкага эшли. Янә килеп, элек профессорларга 650-700 сәгать нагрузка-дәрес бирү таләп ителә иде. Хәзер профессорга да, ассистентка да 900 сәгать.  Дәрес­ләрдән тыш, фән белән шө­гы­ль­лә­нергә вакыт бик аз кала. Шулай итеп фән икенче, өченче планга күчә. КФУ­да гына түгел, бәл­кем бө­тен Россиядә шушындый хәлдер.

– 20-30 ел алга карап илдәге сәяси вәзгыятьне фаразлый ала­сызмы?

– Мин сәясәтче түгел. Пәй­гам­бәрлеккә дә дәгъва кылмыйм. Илдәге, Татарстандагы хәл­ләр үзе­безгә генә бәйле түгел. Дөнья яссылыгында да карарга кирәк. Кайвакыт көтелмәгән хәлләр бик тирән борылышлар китереп чыгара. Бу сорауга җавап бирергә авырыксынам. Иман, ышаныч дигән нәрсә бар. Шул сәбәпле тормыштагы ямьсез күренешләр кими барыр дип өмет итәм. Гадәттә туган телгә, мә­дә­нияткә әллә ни игътибар итми­ләр, икътисадны алга куялар иде. Әнә Шотландиядә, Ка­тало­ния­дә халык кузгалды бит. Димәк, башка закончалыклар да ачыла. Бәлкем гло­бальләштерүгә каршы хәрә­кәтләр шушылай башлана торгандыр. Шу­ңа күрә мин  өметсезлеккә төшмим. Әмма ура-патриотизмга бирелеп, бөтенесен дә шомартырга да ярамый торгандыр.

–  Иске дуслар дип әйтерлек кешеләр биш-алтыга җыеламы?

– Кешеләр белән дошманлашканым юк диярлек. Әмма мин бик якын дус та түгел. Гадәттә, күмәк кичәләрдә бераз утырам да, күңел­сез була башлый да, аннан китеп барам. Бераз индивидуалист та бугай мин. Дуслар бар, әмма беркемне дә диярлек әллә ни якын җи­бәрмим. Дөрес, Рәдиф Гаташ белән без бик күптәнге дуслар. Аның белән сер­ләребез килешә. Көнендә ике-өч мәр­тәбә аның бе­лән сөй­ләш­мичә калмыйм. Әдә­бият, тел, милләт, сән­гать, га­зета-жур­нал­лар турында сөй­лә­шүдән без ничектер кызык-ямь табабыз.

http://old.idel-tat.ru/hatip-abi/

фото: zainsk-rt.ru